1.1. De oudste bron over boswol die ik tot nu toe in een Nederlandstalige publicatie heb gevonden is:
* H.C. van Hall (1851) – Mededeling betreffende Dennewol (Waldwolle)
in: Tijdschrift ter bevordering van Nijverheid, vol. 15, p. 39-41
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2042001:mpeg21:0047
1.2. de zeer interessante brochure over de pijnboom van 1854:
* An. (1854) – ”De grove den (pijnboom) Pinus sylvestris, zijn technisch en geneeskundig nut. (voor rekening van den schrijver.)”
Arnhem : Nijhoff en Zoon. (brochure)
https://wellcomecollection.org/works/bx5ktmx9
De inleiding is ondertekend door “v.D.”
De laatste zin (p. 36) verwijst naar een “badinrigting te Bennekom” die nog niet in gereedheid is.
1.3. Redactionele artikelen in verschillende couranten, tussen 1853 en 1855 en uit 1868:
* An. (1853) – ‘Boschwol’
in: Landbouw-courant, 17 november 1853
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBWA01:000475046:mpeg21:a00006
met de opmerking dat naalden van zeedennen “het best (…) geeigend zijn”.
* Wttewaall (1854) – ‘Boschwol’
in: Landbouw-courant, 23 februari 1854 (als ik het goed heb was dit no. 8)
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBWA01:000474008:mpeg21:a00004
de heer P. Panhorst te Bennekom is overgegaan tot oprichting van een fabrijk voor de verwerking van naalden van dennenbomen, en heeft daarvoor octrooi aangevraagd.
* P. Panhorst (1854) – ‘Nog iets naders over boschwol’
in: Landbouw-courant, 9 maart 1854, no. 10
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBWA01:000474010:mpeg21:a00002
met opmerking over Pinus pinaster en over steun door dhr. Nedermeijer van Rosenthal.
* An. (1854) – ‘Boschwol uit naalden van Dennenboomen’
in: Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant etc., 21 maart 1854
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:000012486:mpeg21:a0012
ontleend aan Landbouw-courant?
Panhorst heeft een fabriek opgericht en octrooi aangevraagd. Hij wordt daarin ondersteund door een hooggeacht persoon en gaat niet alleen boschwol, maar ook aetherische olie en extract bereiden.
“Wij achten deze zaak van hoog belang voor de eigenaren van dennenbosschen en twijfelen niet, of deze tak van nijverheid zal voor ons land zeer belangrijk worden.”
zie ook:
* An. (1854) – Idem
in: Groninger courant, 28 april 1854
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010773099:mpeg21:a0039
met een nagenoeg identieke tekst, die ook ontleend lijkt te zijn aan de Landbouw-courant.
Belangrijk is:
* An. (1854) – ‘Baden van dennennaalden’
Een uitgebreid artikel (over twee pagina’s) in de Landbouw-courant van 21 september 1854, waarin gewag wordt gemaakt van de in 1854 verschenen brochure, en deze rechtstreeks wordt gekoppeld aan de activiteiten van de heer P. Panhorst te Bennekom, om te komen tot een fabriek voor boschwol, olie en extract.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBWA01:000474038:mpeg21:p00001
Vooral de baden (Kiefernadelbäder) krijgen ruime aandacht. “Eene algemeene waarneming bij het gebruik dezer baden is, dat, alreede na een kort gebruik van het bad, er een gevoel van behagelijkheid en welbevinden waargenomen wordt, en daardoor een hartstogtelijk verlangen naar het bad ontstaat.” Maar er wordt ook gewaarschuwd dat “zoodra echter het ligchaam met eene toereikende hoeveelheid van het badvocht gesatureerd is, ontstaat er tegenzin in het baden en een onbehangelijk gevoel.”
Maar: “Aan ouden van dagen, aan grijsaards, geven deze baden een nieuw leven, eene frisschere huid en aangezigtskleur; zij worden er door als verjongd. Lieden, welke herstellende zijn van hevige en langdurige ziekten, vinden in deze baden eene bijzondere versterkende werking.”
Er wordt gerept van een badinrichting die in Bennekom zal worden opgericht met de naam “Willemsbad”. Daartoe is een kapitaal nodig van fl. 15.000,-, verdeeld in 150 aandelen. Aandelen en inlichtingen worden verstrekt door Panhorst. Het artikel besluit: “Wij twijfelen niet of deze onderneming zal de gewenschte ondersteuning ondervinden. Zij vereenigt in zich zo menige goede zijde, dat er aan een mislukken van deze geheel nieuwe zaak naauwelijks te denken valt.”
* De Bruyn Kops, mr. J.L. (ed.) (1855) – ‘Dennen-wol en dennen-olie’
in: De Economist. Tijdschrift voor alle Standen, tot bevordering van volkswelvaart, door spreiding van eenvoudige beginselen van staathuishoudkunde. vol. 4, p. 204-207
https://www.digitale-sammlungen.de/view/bsb10388285?page=220
en voor de volledigheid: https://doi.org/10.1007/BF02198891
(een vertaling van een artikel in Le Monde industriel, van 14 juni (1855?))
* An. (1868) – ‘Over de boschwol en de producten van dit fabrikaat’
in: Tijdschrift uitgegeven door de Nederlandsche Maatschappij ter Bevordering van Nijverheid, p. 23-24
(ontleend aan Industrieblätter 1868, no. 8)
https://www.delpher.nl/nl/boeken1/gview?query=boschwol&coll=boeken1&maxperpage=10&identifier=oW1fAAAAcAAJ&rowid=3
(de link werkt niet helemaal goed; Google Boek!)
De enige tekst uit een wat latere periode.
In dit artikel in het kort iets over het procédé van de fabricage van boswol: dennennaalden koken, de aetherische olie en het met opgeloste stoffen verrijkte water verwijderen, dan blijven fijnere en grovere “bladvezels” over: de boschwol.
voor advertenties in verschillende couranten uit dezelfde periode: zie de volgende pagina
Dick Bos, laatste update 2023-09-07
